Zatürre aşısı, Streptococcus pneumoniae adlı bakterinin serotiplerine karşı bireyleri koruyan bir aşı türüdür. Zatürre, birçok farklı bakteri, virüs veya mantar enfeksiyonundan dolayı meydana gelebilir, fakat Streptococcus pneumoniae, zatürre’ye sebebiyet veren en yaygın patojendir.

Ülkemiz dahil dünyanın birçok yerinde yaşlı hastalarda en sık rastlanan ölüm sebeplerinden biri olan zatürre’ye karşı aşı kapsamında belirli ölçülerde korunma sağlanabilmektedir.
Günümüzde kullanılan iki tip zatürre aşısı mevcuttur. Bunlar:

• Pneumococcal conjugate vaccine or PCV13 (Prevnar 13)
• Pneumococcal polysaccharide vaccine or PPSV23 (Pneumovax 23)

Her iki aşı da aynı bakteriye karşı koruma sağlasa da, Prevnar, Streptococcus pneumoniae adlı bakterinin 13 serotipine karşı etkilidir. Pneumovax 23 ise, yine aynı bakterinin 23 serotipine karşı etkilidir. Aşıların isimlerinde kullanılan bu rakamların sebebi budur.

PCV13, daha az serotipe karşı koruma sağlasa da, PPSV23 aşısına göre daha fazla tercih sebebi olabilmektedir. Bunun sebebi, PPSV23 adlı aşının bağışıklık etkisi kısa süreli iken, PCV13 aşısının bağışıklık etki süresinin çok daha uzun olmasıdır. PCV13 aşısının tek doz yapılması, bağışıklık için yeterli görülür fakat PPSV23 aşısı belirli periyodlarda tekrarlanmalıdır. Bu nedenle, genellikle son zamanlarda PCV13 aşısının kullanımı daha yaygındır.

Centers for disease control an prevention (ABD), zatürre aşısı yaptırması gereken kişileri aşağıdaki şekilde kategorilendirir:

• 2 yaş altında olan tüm çocuklar
• 65 yaş üzeri tüm bireyler
• 2 yaş üzeri olan ve belli başlı kronik rahatsızlıkları olan bireyler
• 19-64 yaş arası olan ve aktif sigara kullanıcısı olan bireyler

Ülkeler ve bölgeler arasında aşı tercihleri arasında farklılık gözlemlenebilir. Örneğin ABD’de 65 yaş üzeri kişilere artık rutin olarak PCV13 aşısı yapılması yerine, 5-10 senede bir PPSV23 aşısının yapılması önerilmektedir. Avrupa’nın hastalıkları önleme birimi ise 65 yaş üzeri bireylere öncelikli olarak PCV13 aşısının yapılmasını önermektedir.

Bizlerin izlemiş olduğu takvim ise aşağıdaki şekildedir:

• 2 yaş altı çocuklar
• 65 yaş altı olan ve
  Koklear implantı olan,
  Beyin-omurilik sıvısı kaçağı olan,
  Kronik akciğer hastalığı olan,
  Önceden zatürre öyküsü olan,
  Diyabet, tansiyon ve kalp rahatsızlığı gibi kronik hastalıkları olan,
  Kanser ve bağışıklık sistemi sorunu olan,
  HIV enfeksiyonu olan,
  Aktif sigara kullanımı olan,
• 65 yaş üzeri olan herkes

Daha önceden herhangi bir aşı yaptırmamış olan kişilere önerilen aşı takvimi:

– Tek doz PCV13
– Bir yıl sonra, PPSV23 ve 5-10 yıl ara ile PPSV23 tekrarlanır.
(Koklear implant, beyin-omurilik sıvısı kaçağı ve önceden zatürre geçmişi olan ekstra risk grubuna bir yıl yerine 8 hafta gibi bir süre sonra PPSV23 aşısı yapılması önerilir).

Daha önceden PPSV23 aşısı yaptırmış olan kişilere önerilen aşı takvimi:

– Aşı tarihinden en az bir yıl geçtikten sonra tek doz PCV13
VEYA
– 5-10 yıl aralıklar ile PPSV23 tekrarlanır.

PPSV23 aşısı yaptırmış olan kişilerde 5-10 yıllık aralıklarla aşının tekrarlanması gerekmektedir. 65 yaş üzeri olan kişilerde ilk aşıdan sonra kronik bir rahatsızlık olup olmaması ve risk stratifikasyonuna bağlantılı olarak 5 ile 10 yıl arasında takvimlendirme yapılır (Kronik rahatsızlığı olan, bağışıklık sistemi etkin çalışmayan ve yüksek risk altında olan bireyler her 5 yıl, riski daha düşük olan bireyler her 10 yılda bir aşıyı tekrarlamalıdırlar).

Özellikle günümüzde Covid-19 salgını yaşanmakta olduğundan dolayı, zatürre’ye karşı halkımızın daha fazla bilinç kazanmış olduğunu gözlemlemekteyiz. Zatürre aşısı sizi Covid-19’un sebebiyet verdiği zatürre tipi tabloya karşı karşı korumaz çünkü bu aşılar, Streptococcus pneumoniae adlı bakterinin sebebiyet verdiği zatürre hastalığına karşı bağışıklık kazanmanız için geliştirilmiştir. Covid-19, SARS-CoV-2 adı verilen bir virüstür ve bu aşıya karşı bir hassasiyeti yoktur. Fakat, aşı olan kişilerde, Covid-19 enfeksiyonu esnasında fırsatçı bakterilerin zatürre’ye sebebiyet vermesini önleyebilmektedir.

Zatürre aşısının yanı sıra, risk grubunda olan kişilerin her sene grip aşısı yaptırması da mevsimsel grip salgınından korunmak, ve grip esnasında oluşabilecek daha ciddi komplikasyonlardan kaçınabilmek adına oldukça önemlidir.